Zawód tłumacza przysięgłego jest zawodem wolnym, ale przede wszystkim jest zawodem zaufania publicznego. Zasady wykonywania tej profesji reguluje ustawa z dnia 25 listopada 2004 roku o zawodzie tłumacza przysięgłego.
Zgodnie z treścią art. 2 tejże ustawy tłumaczem przysięgłym może zostać osoba fizyczna, która:
- ma obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu albo na zasadzie wzajemności obywatelstwo innego państwa,
- zna język polski,
- posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
- nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego,
- ukończyła magisterskie studia wyższe na kierunku filologia lub magisterskie studia wyższe na innym kierunku i studia podyplomowe w zakresie tłumaczenia,
- zdała egzamin na tłumacza przysięgłego.
Powyższe warunki dotyczą również osób, które uzyskały uprawnienia tłumacza przysięgłego w innych państwach.
Tłumacz przysięgły, aby mógł rozpocząć swoją działalność zawodową, oprócz zdania egzaminu, musi jeszcze uzyskać wpis na liście tłumaczy przysięgłych oraz złożyć ślubowanie, które brzmi następująco:
„Mając świadomość znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi zadania tłumacza przysięgłego będę wykonywać sumiennie i bezstronnie, dochowując tajemnicy państwowej i innej tajemnicy prawnie chronionej oraz kierując się w swoim postępowaniu uczciwością i etyką zawodową”.
Tak wysokie wymagania wynikają z faktu, że tłumacz przysięgły jest osobą zaufania publicznego. Zajmuje się on tłumaczeniem pism i dokumentów urzędowych i sądowych, a także uwierzytelnianiem odpisów tych obcojęzycznych pism i dokumentów. Ma on również uprawnienia do poświadczania tłumaczeń innych osób. Do poświadczania pism, dokumentów i ich odpisów używa on pieczęci, która zawiera jego imię, nazwisko, pozycję na liście tłumaczy oraz język obcy, w jakim posiada uprawnienia do dokonywania tłumaczeń.
Tłumacz przysięgły może wykonywać swoją pracę zarówno na rzecz osób prywatnych, jak i na rzecz instytucji państwowych.
Wynagrodzenia tłumaczy przysięgłych za tłumaczenia dokonywane na rzecz organów bądź instytucji państwowych określa szczegółowo rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.
Nadzór nad działalnością tłumaczy przysięgłych sprawuje Ministerstwo Sprawiedliwości. Tłumacz, który nie wypełnia swoich zadań i obowiązków zawodowych, bądź wypełnia je nienależycie lub nierzetelnie podlega odpowiedzialności zawodowej. Z tego tytułu Komisja Odpowiedzialności Zawodowej na wniosek Ministra Sprawiedliwości lub wojewody może wszcząć postępowanie, na mocy którego może orzec karę (upomnienia, nagany, zawieszenia prawa wykonywania zawodu bądź pozbawienie prawa wykonywania zawodu) tłumaczowi przysięgłemu lub go uniewinnić.
Tłumacze przysięgli wykonują znacznie więcej zleceń pochodzących od klientów indywidualnych i firm niż od sądu, prokuratora czy policji.
Warto zaznaczyć, że wyżej wskazane organy – poza przypadkami działania z własnej inicjatywy – mogą również żądać wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej tłumacza w wyniku prośby skierowanej w tym zakresie przez podmioty zlecające sporządzenie tłumaczeń, a więc klientów indywidualnych i instytucjonalnych.