„Like a Rolling Stone” Boba Dylana, „(I Can’t Get No) Satisfaction” The Rolling Stones, „Imagine” Johnny’ego Lennona czy „Hey Jude”  The Beatles to piosenki należące do utworów wszech czasów. Kto z nas nie zna ich słów, melodii i oczywiście artystów ich wykonujących? To zdecydowanie jedno z tych pytań retorycznych. Tak się dobrze składa, że wszystkie przytoczone tu tytuły są w języku angielskim i wiele osób nie będących aż tak na „Ty” z tym językiem obcym podejrzeć przetłumaczony tekst piosenek, aby lepiej i intensywniej poczuć i przeżyć to wszystko, o czym śpiewa ich ulubiony artysta lub zespół. Czasem muzycy już na starcie wychodzą z założenia, że na przykład angielski to dostęp do międzynarodowego odbiorcy w związku z tym oprócz piosenki po polsku, hiszpańsku, niemiecku czy rosyjsku nagrywają wersję anglojęzyczną. Trzeba więc wykonać przekład, aby utwór mógł pójść w świat. Bywa jednak i tak, że piosenka jest wyłącznie na przykład anglojęzyczna i fani z Polski chcą poznać jej pełne tłumaczenie. Tylko jak tłumaczyć piosenki? Należy tłumaczyć je dosłownie, a może stosować dowolność interpretacji? Przedstawiamy tajniki sztuki przekładu!

Popularne teksty piosenek

„How does it feel
How does it feel
To be without a home
With no direction and home
Like a complete unknown
Like a rolling stone?”

Nie trzeba być fanem Boba Dylana, aby wiedzieć, że to tekst piosenki „Like a Rolling Stone” Boba Dylana. Zresztą według magazyny „The Rolling Stone” to jedna z najlepszych piosenek wszech czasów, mało tego!, numer 1. w ich rankingu poświęconemu utworom, które zapisały się w historii muzyki. Nawet jeśli ktoś nie jestem wielbicielem zdobywcy Nagrody Nobla (przypominamy, że otrzymał literacką Nagrodę Nobla za „stworzenie nowych form poetyckiej ekspresji w ramach wielkiej tradycji amerykańskiej pieśni”) trudno zaprzeczać temu, że to jeden z tych twórców, którego utwór już na zawsze zapisał się w dziejach muzyki. A o czym w ogóle jest utwór?

Wśród popularnych tekstów piosenek jest jednak o wiele więcej tytułów. Był rok 1965, kiedy The Rolling Stones pokazał światu jeden z najbardziej kultowych i niezapomnianych kawałków, „(I Can’t Get No) Satisfaction” – refren tego utworu to jeden z najbardziej magnetycznych tekstów w historii muzyki. W 1991 roku Nirvana stworzyła „Smells like a teen spirits”, która do dziś jest niezaprzeczalnym hitem. Są tu również piosenki Michaela Jacksona, w tym „Billie Jean” czy „Lose Yourself” Eminema, „Numb” Linkin Park.

Polecane artykuły:

• „Strategie tłumaczenia idiomów”
• „Porady dla tłumaczy – sprawdź co możesz robić lepiej!”
• „Tłumacz freelancer czy biuro tłumaczeń?”
• „Jak zostać tłumaczem literackim?”

Tłumaczenia Piosenek

Miałeś okazję spotkać się z tekstem i tłumaczeniem jakiejś piosenki? Zwykle w sieci dostępne są przekłady fanów zagranicznych utworów. Ich poziom językowy często nie jest mistrzowski, ale pozwalają one wielu osobom zrozumieć, o czym śpiewa ich ulubiona piosenkarka lub ulubiony piosenkarz w teledysku, który właśnie oglądają na YouTube. Na pewno znasz „Bad guys”, co? Billie Eilish śpiewa w niej „I’m a bad guy, I’m a bad guy, Bad guy, bad guy, I’m a bad”, co można przetłumaczyć w następujący sposób: „Ja jestem złym typem, Ja jestem złym typem, Zły typ, zły typ

Jestem zła”. Trudno nie kojarzyć tych słów, jeśli choć od czasu do czasu słucha się radio czy korzysta z Internetu. Mówimy oczywiście o wersji w języku angielskim. Po polsku już to tak nie gra, prawda?

Co można powiedzieć o wspomnianych przez nas fanowskich przekładach piosenek? Nie można ich oceniać zbyt surowo. Dlaczego? Z prostego względu. Służą one innym fanom, którzy nie znają w ogóle lub bardzo dobrze konkretnego języka obcego i takie tłumaczenie to szansa na pełne zrozumienie słów piosenki, którą być może słuchają po kilka czy kilkanaście razy dziennie. Oczywiście poziom tym tłumaczeń zawsze pozostawia wiele do życzenia, ale jakby nie patrzeć to swego rodzaju pomost umożliwiający zbliżenie się do twórczości wielu artystów.

Jak tłumaczyć piosenki?

No dobrze, ale jak tłumaczyć piosenki? Jak podchodzić do tego rodzaju przekładów? Co tu jest ważne, a co nie jest aż tak istotne? Świat muzyczny to nie inżynieria, ale i nie literatura. Nie można jednak zapomnieć o roli artyzmu, kreacji i chociażby o tym, że piosenkarki czy piosenkarze uchylają rąbka swojej wrażliwości. Przy tym trzeba zważać na rymy, rytm, słowa, kontekst kulturowy, rynek docelowy, ale i to jak przekład będzie finalnie brzmiał w ustach wykonawcy. I tak teledysk wszystko zweryfikuje czy piosenka puszczona w radio. Poza tym niektóre tłumaczenia są raczej od fanów dla fanów, czyli służą nie tylko temu, aby słyszeć, ale usłyszeć i wszystko zrozumieć.

Jaką więc przyjąć strategię na tłumaczenie piosenek? Najlepiej byłoby połączyć dosłowność i poetyckość. Czyli nie iść zawsze słowo za słowem (bo co ważne, nie z każdego języka obcego w ogóle da się to tak łatwo wykonać, aby w przekładzie w ogóle to jakkolwiek sensownie brzmiało), ale wprowadzić element kreatywności i dostosowania do danego języka docelowego i odbiorców.

Jak to wygląda w praktyce? Raczej większość profesjonalistów pracujących z tekstami piosenek zaczyna od przygotowania takiej wersji próbnej. Na początku wykonuje się tłumaczenie dosłowne. Jest to dość sensowne rozwiązanie, ponieważ tłumacz dzięki temu zachowuje fundament tekstu oryginalnego – jego formę, słowa i przesłanie. Dopiero na dalszym etapie siada do pracy, aby uszlachetnić tekst i uczynić wszystko, co w jego mocy, by przetłumaczony utwór był blisko oryginału i zarazem trafiał wprost do serc odbiorców. Co dalej? Tu są różne pomysły. Czasem zostawia się niektóre słowa języku źródłowym, tłumaczy się słowa bez uwzględnienia muzyki, ale i pisze nowy tekst do muzyki lub tworzy słowa dostosowane do muzyki. Niestety nie jest to takie łatwe. Szczególnie w przypadku wielkich hitów, znanych twórców czy utworów z dwóch bardzo różnych światów językowych i kulturowych. Pamiętajmy jednak, że dla dobrego specjalisty trudne nie oznacza niemożliwe.