W publicznej opinii fiński system edukacji bardzo często zyskuje miano najlepiej przemyślanego  na całym świecie. Przemawiają za tym zasady, których nie spotka się w innych krajach, ale również wyniki specjalnych rankingów i testów.

System szkolnictwa w naszym kraju bardzo często jest krytykowany. Wśród największych minusów wymienia się przede wszystkim sztywny, nie dający zbyt wielkich efektów program nauczania, brak odpowiedniego kształcenia młodzieży z zakresu osobistych kompetencji czy zadawanie niepotrzebnych prac domowych. Co jakiś czas pojawiają się kolejny pomysły, mające na celu usprawnienie tego procesu, choć i tak Polska pod tym względem może mieć problem, jeśli chodzi o dogonienie czołówki.

Wymieniając wszystkie zmiany, jakie można by było wprowadzić w naszym programie nauki, wystarczy spojrzeć na północną część mapy Europy, a dokładniej na Finlandię. Fiński system edukacji uważany jest za jeden z najlepszych na całym świecie, co ma swoje przełożenie w przeróżnych rankingach i zestawieniach.

Trzykrotnie w ciągu roku Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju przeprowadza międzynarodowe badania, których celem jest ocena poziomu wykształcenia uczniów w wielu szkolnym. Finlandia niejednokrotnie okazywała się pod tym względem najlepsza. Młodzież z tego kraju odznacza się najbardziej bogatą, uniwersalną wiedzą, a także plasuje się w czołówce nacji, która czyta najwięcej książek. Co ciekawe, dokonuje tego wszystkiego.. poświęcając na naukę bardzo mało czasu.

Fiński system edukacji – podstawowe informacje

• Edukacja jest darmowa

• Dzieci idą do szkół w wieku 7 lat

• Koniec obowiązku nauki przypada na 16. rok życia

• Klasy są małe, maksymalnie 20-osobowe

• Do 16. roku życia nie ma obowiązkowych egzaminów

• Wszystkie szkoły stawiane są na równi, bez podziału na lepsze i gorsze

• Udzielanie płatnych korepetycji jest zakazane

Reforma fińskiego systemu edukacji

W latach 70. XX wieku dokonała się wielka reforma fińskiego systemu edukacji. Zrezygnowano wówczas z niemieckiego modelu nauczania, który po długim czasie został uznany za mało efektywny – przy jego użyciu uczniowie nie kształcili się w kompetentnych i przydatnych umiejętnościach.

Przed wprowadzeniem własnego systemu nauki, Finlandia bardzo słabo wypadała na tle innych krajów, jeśli chodzi o poziom edukacji. Uczniowie nie wykazywali się ponadprogramowymi zdolnościami i wiedzą, natomiast nauczyciele nie mieli poczucia zadowolenia z wykonywanej przez siebie pracy, nie widząc efektów u swoich podopiecznych. Trwająca około 30 lat reforma kompletnie zmieniła ten stan rzeczy.

Początek nauki

Wszystkie dzieci, niezależnie od statusu społecznego i ekonomicznego, zaczynają naukę w tym samym wieku. Pierwszym założeniem fińskiego systemu edukacji jest nauczenie ich podstawowych zagadnień związanych z życiem, które w następstwie przydawać im się będą na wyższych etapach. Ma to swoje przełożenie wśród rodziców i nauczycieli – fińskie ministerstwo edukacji zbadało, że 80% z nich jest zadowolonych z takiego modelu.

Szkoła podstawowa oparta jest na rozwijaniu poprzez zabawę. Takie połączenie powoduje, że w ramach fińskiego systemu edukacji dzieci zdecydowanie chętniej podchodzą do procesu przyswajania nowych zagadnień. Najlepiej obrazuje to standardowy rozkład dnia w większości tamtejszych szkół, który wygląda następująco:

• 08:15 – 09:00 Język szwedzki lub fiński

• 09:15 – 10:30 Wychowanie fizyczne

• 10:45 – 11:30 Sztuka – rysunek / malarstwo

• 11:30 – 12:00 Przerwa obiadowa z darmowymi posiłkami i napojami dla wszystkich

• 12:00 – 12:45 Sztuka – tekstylia

• 13:00 – 13:30 Matematyka

Najważniejszą różnicą w porównaniu z polskim systemem szkolnictwa jest fakt, że pomiędzy każdymi lekcjami fińskie dzieci mogą liczyć na zabawę i aktywność fizyczną przed budynkiem szkoły. Celem takiego planu jest rozwijanie w nich ducha sportu i pokazanie czynności, które dodadzą im energii. Dodatkowo wszystkie zagwarantowane posiłki są w zupełności bezpłatne i komponowane są z myślą o zdrowym odżywianiu.

Darmowa edukacja, brak prywatyzacji

Rząd w Finlandii, przeprowadzając reformę, postanowił w całości finansować szkolnictwo na terenie całego kraju. Dzięki temu uczniowie i ich rodzice nie muszą się martwić o czesne, posiłki
w czasie zajęć, podręczniki, przybory szkolne czy transport. Nauczyciele z kolei mogą w pełni skupić się na wykonywaniu swoich obowiązku, nie mając przy tym problemów z dzieleniem materiałów na tych, którzy nie posiadają niezbędnych książek czy długopisów.

Finansowanie fińskiego systemu edukacji doprowadziło również do tego, że w Finlandii nie istnieją prywatne szkoły. Rodzice nie mają potrzeby szukania lepszych szkół, ponieważ każda placówka ma ten sam poziom, który przeznaczony jest dla wszystkich uczniów, bez żadnych podziałów. Jedynym kryterium przy wyborze jest zatem kwestia lokalizacji.

Brak egzaminów

Do 16. roku życia uczniowie nie mają obowiązku zdawania egzaminów, np. pozwalających im przejść na wyższy poziom nauki. Fiński system edukacji dopuszcza taką formę sprawdzania wiedzy dopiero w przypadku egzaminu końcowego, kończącego 9-letni, obowiązkowy okres chodzenia
do szkoły.

Jakiekolwiek testy czy sprawdziany mogą być przeprowadzane jedynie na wniosek samego nauczyciela. Co najważniejsze, uczniowie nie otrzymują z nich ocen, a jedynie opisową opinię, która ma wskazać, czy muszą dodatkowo skupić się na którymś z zakresów danego przedmiotu. W ten sposób fiński system edukacji chce odrzucić porównywanie jednych uczniów do innych i prowokowanie wśród nich niezdrowej rywalizacji.

Obowiązkowe oceny wchodzą w życie dopiero w ustalonym okresie edukacji. Fińskie dzieci mogą otrzymywać stopnie dopiero w momencie rozpoczęcia piątej klasy, ale jako obowiązek stosuje się to dopiero w siódmej klasie.

Mniej stresu, więcej kreatywności

Fiński system edukacji stara się wypierać ze świadomości uczniów sytuacje konfliktowe i takie, które mogą powodować u nich stres. W związku z tym wszystkie lekcje organizowane są w sposób kreatywny, powodujący wśród młodzieży pobudzenie się ,,szarych komórek” i zmuszający ich do poszukiwania przydatnych rozwiązań. Rezygnacja z ocen czy egzaminów pozwala skupić się
na ciągłym i potrzebnym rozwoju, zamiast przyswajania materiału tylko i wyłączenie na potrzeby uzyskania lepszego stopnia.

Podstawowym założeniem w Finlandii jest nauka tych aspektów, które realnie mogą przydać się młodzieży w dorosłym życiu. Zamiast nabywać wiedzę ze skomplikowanych tematów z fizyki czy chemii, tłumaczone im są zasady funkcjonowania ludzkiego organizmu czy definicje pojęć z zakresu finansów. Zajęcia praktyczne z kolei przedstawiają im sposoby założenia strony internetowej czy dokonania przelewu.

Indywidualne podejście do uczniów

Głównie na początkowych fińskiego systemu edukacji, każde dziecko otoczone jest prywatną, indywidualną opieką ze strony nauczycieli lub członków zespołów opiekuńczych, które posiada każda szkoła. W jego skład wchodzi pracownik socjalny, psycholog i pielęgniarka, a ich zadaniem jest wytworzenie poczucia bezpieczeństwa, a także budowania więzi i relacji społecznych.

Jeśli dany uczeń mimo wszystko osiąga nieco słabsze wyniki, niż inny, przygotowywany jest dla niego tzw. wyrównawczy program nauczania. Dzięki niemu materiał jest dostosowany do jego potrzeb i możliwości, a przede wszystkim wyklucza nerwowe sytuacje związane z rywalizacją wśród młodzieży.

Sukces fińskiego systemu edukacji

Wprowadzenie reformy i ustalenie jednolitego stylu nauczania na terenie całego kraju spowodowało, że kraj z północy Europy bardzo szybko stał się wzorem do naśladowania. Badanie PISA (Programme for International Student Assessment), mające na celu uzyskanie informacji na temat umiejętności i wiedzy uczniów niemal każdego roku potwierdza, że fiński system edukacji plasuje się  w światowej czołówce.